Bu makale 23 Aralık 2017 tarihinde İzmir Bilim Kurgu Kulübü etkinliği için hazırlanan sunumdan düzenlenmiştir.

Dijital para nedir? Bitcoin nedir?

Satoshi Nakamoto tarafından 3 Ocak 2009 yılında deneysel olarak başlatılmıştır ve hala deneyseldir.

Satoshi Nakamoto ismi takma bir isim olup, önceleri yukarıda fatoğrafı buluanan kişinin(gerçek ismi Dorian Satashi Nakamato,’dur) Bitcoin’in mucidi olduğu iddia edilmiş ama kendisi o kişi olmadığını söylemiştir. Daha sonrada gerçekten de o olmadığı anlaşılmıştır.

Daha sonra 2017 yılında Avustrulaya’da Craig Wright isminde bir siber güvenlik uzmanı Satoshi Nakamoto’nun kendisi olduğunu iddia etmiştir. Ön plana çıkmak istemediği için gizlenmek istediğini söyleyen Craig Wright, vergi denetimleri için devlet yetkililerinin kendisinin peşine düşmesi sebebiyle kimliğini açıklamak zorunda kaldığını söylemiştir.

2015’in Aralık ayında Wired ve Gizmodo, Avustralyalı girişimci Craig Steven Wright’ın gerçek Nakamoto olduğunu iddia etti. Avustralya polisi bu iddialar üzerine Wright’ı vergi incelemesine tabi tuttu. İncelemeler sonucunda polis, Wright’ın Nakamoto olmadığına kanaat getirdi. Ancak Wright, Satoshi Nakamoto olduğunu iddia eden bir açıklama yaptı. Fakat Bitcoin üretilirken ilk oluşturulan veri bloğunu kriptolamayı başaramadığı için Bitcoin’in yaratıcısı olduğu iddiası çürütülmüş oldu.

Bitcoin, herhangi bir aracı olmaksızın para transferi gerçekleştirmek için tasarlanmıştır.

Ancak günümüzde gösterilen aşırı ilgi sonucunda değeri hızlı ve çok artarak aynı zamanda bir yatırım aracı olarak görülmesine sebep olmuştur.

Bitcoin’in Genel Özellikleri

• Herhangi bir merkezi yoktur.
• P2P (Peer To Peer) kişiden kişiye işlem özelliğine sahiptir.
• Bankaya ihtiyaç duymaz
• Dijital paralar dijital cüzdan içerisinde saklanırlar.
• Dijital para transfer işlemlerinin prosedürü ve güvenliği BLOCKCHAIN ile sağlanır.
• Dijital para işlemleri herkese açık bir şekilde görülebilir. Bakınız: blockchain.info
• Transfer işlemleri iptal edilemez, geri döndürülemez.
• Dijital cüzdan silindiği zaman içerisindeki bilgiler geri döndürülemez.
• Bitcoin işlemlerini Bitcoin madencileri onaylarlar.
• Her 10 dakikada 1 Bitcoin üretilmektedir. En fazla 21 Milyon adet üretilecektir. 21 milyon adete 2140 yılında ulaşılacaktır. Şu anda piyasada 16.757.425 adet BTC vardır.(22 Aralık 2017)
• Bitcoinler çalınabilirler, ancak sahte transfer işlemi gerçekleştirilemez.

Dijital Paralar

kaynak: coinmarketcap.com

Bitcoin dışında piyasada yaklaşık 1300 civarında dijital para birimi bulunmaktadır. Bitcoin’i populer ve güvenilir olması blockchain gibi herkes tarafından görülebilecek şekilde şeffaf, algoritması ve kodları herkese açık ama bir o kadar da saldırılara ve sahtekarlığa karşı sağlam bir alt yapıya sahip olmadısından kaynaklanmaktadır.

Dolayısıyla diğer dijital paraların arka planında nasıl bir sistem yer aldığının bilinmesi yatırım yapmak isteyen insanların dikkat etmesi gereken bir konudur.

Bir çok kişi, grup, kurum ve ülke kendi dijital paralarını çıkarmaya başladılar. İnsanlar, Bitcoin’de yaşanan değer artışından etkilenerek kendileri de bir dijital para yaratıp para kazanmaya çalışıyorlar. Dünya çapında ciddi, dağınık ve denetimsiz dijital para piyasası oluşmuş durumdadır.

Ancak son günlerde bir çok ülke dijital para borsalarını denetim altına almak için harekete geçti.

Dijital parada gerçek isimler yerine HASH numaraları kullanıldığı için gizlice para transferleri gerçekleştirmek mümkün olmaktadır. Bu durum yasa dışı iş yapanlar için elverişli bir ortam sağlamaktadır.

Ayrıca arada herhangi bir banka yada resmi kurum olmadığı için devletler burada gerçekleşen ticareti kayıt altına alamayıp vergi talep edemiyorlar.

Bitcoin Cüzdanları

bitcoin.org

Bitcoin’ler Bitcoin cüzdanlarında tutulurlar ve bu cüzdan hem hesap yönetimini sağlar hem de transfer işlemlerini yönetir.

Masaüstü, mobil, web yada donanım olmak üzere, ücretli ve ücretsiz çok farklı cüzdan seçenekleri ile karşılaşmanız mümkündür. Ancak güvenlik önlemi olarak onaylı olan cüzdanları kullanmanız tavsiye edilir. Bitcoin.org‘un tavsiye ettiği cüzdanları inceleyebilirsiniz.

Bitcoin Cüzdan’ın Özellikleri

• Bir çeşit hesap defteridir.
• Bu hesap defterinde adresleriniz ve kaç tane bitcoin olduğu yazılıdır.
• Defterde isim yerine 1e0982980…IBAN numarasına benzer bir hesap numarası vardır. (Public Key)
• Cüzdan özel bir adres üretirken aynı zamanda o adrese bağlı olan anahtarı da üretiyor. (Private Key)
• Açık anahtarla şifrelenmiş bir mesaj sadece ona bağlı olan gizli anahtarla açılabilir. İki anahtar bir matematik formülünü kullanarak her zaman birlikte üretilirler. Bir anahtardan diğerini hesap etmek imkansızdır.

Bitcoin Transfer İşlemi

BLOCKCHAIN

Halihazırda kullandığımız finans sisteminde para transferleri için merkeze bir bankayı koyarız. Banka transfer işlemini gerçekleştirirken gerekli güvenlik prosedürleri ile bazı sorumlulukları üstlenir. Bu hizmet karşılığında da ücret talep edebilir.

Ancak uluslararası para transferlerinde işler biraz daha karışabilir. Transfer işlemi için transfer yapmak isteyen kişi yada kurumlardan daha fazla şartlar talep edilebilir. Ülkelerin farklı uygulamaları sonucu ülkeden ülkeye değişen işlem basamakları ve şartları olabilir. Transfer süreleri daha uzun olabilir.

Ancak blockchain ile transfer işlemleri daha kolay, daha hızlı ve daha ucuzdur.

Blockchain ile P2P (Peer To Peer) kişiden kişiye işlemler söz konusudur. Transfer işlemlerini gerçekleştirmek için herhangi bir merkezi kuruma yada aracıya gerek yoktur.

Her işlem bloklar ile birbirine bağlıdır ve blok oluşturma işlemi ağa bağlı olan bilgisayarlar tarafından onaylanmak zorundadır. Yani iki kişi arasında gerçekleşen bir transfer işlemi olduğunu ve bu işlemin genel kurallara uygun olduğuna dair şahitlik ederler. Bu şahitlik dijital olarak belgelenerek (blok) daha önceki belgelere benzersiz bir kod( bitcoin için hashcash) ile bağlanırlar. Böylece tüm işlemler zaman etiketiyle damgalı bir şekilde gittikçe büyüyen ve herkes tarafından incelenebilen bir blok zincirine dönüşür.

Blockchain sadece para transfer işlemleri için kullanılmaz. Bitcoin çeşitli projelerde de kullanılmaktadır.

Hayata geçen ve halen geliştirilen projeler genellikle DAC diye adlandırılıyor. DAC = “Decentralized Autonomous Company”.

Blockchain ile bulut tabanlı veri işlemleri, karmaşık bilimsel problemlerin çözülmesi, oyunlar, e-ticaret, bankacılık gibi daha bir çok alanda kullanılabilmektedir.

Bitcoin için Blockchain’in Özellikleri

• Noter işlemlerine benzer bir şekilde zaman etiketi kullanılır.
• PoW (Proof Of Work) İş ispatı (HashCash) şartı vardır. Bir blok oluşması için madencilerin iş ispatı denilen bir hash kodunu bulmaları gerekir. Hash Kodu belli sayıda sıfırla başlayan string karekter dizisidir.
• Blockchain transparan bir sistemdir, herkes tarafından görülebilir. Bakınız: blockchain.info
• Defter ortaktır ve dağıtıktır. Yeni bir blok eklendiğinde herkeste güncelleme yapılır. Bir kontrol noktası yoktur ve bir kişiye/kuruma bağlı değildir
• Deftere yazılan bir kayıt değiştirilemez, geçmişe dönük kayıtlar değiştirilemez.
• Bir kaydın sisteme yazılması konsensus ile yapılır. Ortak bir doğrulama sistemi vardır.
• İlk oluşturulmuş olan bloğa “Genesis Block” adı verilmiştir.
• Başka birisine ait cüzdandan (şayet private key ele geçirilmişse) o kişinin isteği dışında BTC transferi gerçekleştirmek, yani hırsızlık yapmak mümkündür. Ancak sahte transfer işlemi mümkün değildir. Daha önce gerçekleştirilmiş olan transfer işlemi üzerinde oynama yapmak mümkün değildir.
• Transfer işleminin onaylanması Blockchain’e bağlı olan çoğunluk bilgisayarın (madencilerin) onayı ile gerçekleşir. Şayet Blockchain içerisindeki bağlantı noktalarının (madencilerin) %51’ine sahip bir havuz oluşursa sahte transferlerin onaylanması riski ortaya çıkar. Buna Blockchain’de %51 sorunu denir.

Blockchain.info sitesinden tüm bloklar ve en son eklenenler incelenebilir.

Blockchain blok yapısı.

Bitcoin Madenciliği

Bitcoin madenciliği; ödemeleri herkese açık bir deftere (ledger, blockchain) kaydetme işlemidir.

Bitcoin madencisinin 2 görevi;

• Transferleri onaylamak
• Blockchain için blok üretmek

Bitcoin Madenciliği’nin Özellikleri

• Bitcoin madencileri blok oluşturmak için birbirileri ile yarışırlar. Blok oluşturmayı başaran madenci ödülü alır.
• Madencilerin ödülü 2017 yılı itibariyle 12,5 BTC + transfer işlem ücreti (0.0004 BTC) alırlar. 4 yılda bir BTC ücreti yarıya düşmektedir. 2016 yılında ödül 25 BTC idi.
• Bitcoin oluşturmak için madenciler, “İşin Kanıtı”nı PoW (Proof of work)  bulmak zorundadırlar. PoW, Hashcash SHA-256^2 algoritmasına göre oluşturulmuş bir hash kodudur. Bu bir matematiksel işlem olup hızlı çözebilmek için donanım gücü yüksek bir işlemciye, bu işlemciye yada işlemci gurubuna yetecek kadar enerjiye ihtiyaç vardır. Ayrıca bu sistemin bakımının yapılması ve işletilmesi gerekmektedir.
• Bitcoin madencilerinin blok oluşturmak için harcadıkları emek ve maliyete “zorluk seviyesi” ve “Ağ zorluğu seviyesi” denir. Madenci sayısı arttıkça ve madencilerin donanım gücü arttıkça zorluk seviyeleri artmaktadır. Bununla birlikte algoritmaya göre her 2016 blokta bir zorluk değişimi olmaktadır.
• Bitcoin algortimasına göre yaklaşık her 10 dakikada 1 blok üretimi gerçekleştirilir. Zorluk seviyeleri arttıkça madencilerin blok oluşturma şansları azaldığı için madenciler iş birliğine gidebilirler. Bazı madenciler birleşerek madenci havuzları oluştururlar. Bu iş birliği sonucunda o havuz blok oluşturmayı başarırsa, ödül havuza dahil olan tüm madencilere sahip oldukları işlemci gücü oranında pay edilir.
• Bitcoin ilk çıktığı zamanlarda evdeki herhangi bir bigisayarın işmecisi (CPU) madencilik için yeterliydi. Daha sonra zorluk seviyeleri artınca madenciler bu iş için yapısı daha uygun olan ekran kartlarının işlemcilerine (GPU) yöneldiler. Günümüzde ise daha fazla artan zorluk seviyeleri için özel olarak tasarlanmış cihazlar üretilmiştir (ASIC Miner). Bu cihazların gücü Hashrate cinsinden ölçülür ve  Gihahash / Terahash / Petahash şeklinde büyüyerek giden bir güç birimleri vardır.
• Bitcoin madenciliği için çeşitli yazılımlar kullanılabilir. Bitcoin’in kendi sitesinde bulunan (bitcoin.org) Bitcoin Core ücretsiz yazılımını da kullanabilirsiniz.

Örnek ASIC Miner cihazları

Bir Yatırım Aracı Olarak Bitcoin

22 Aralık 2017 Saat: 23:30 itibariyle.. Görselin üzerine tıklayarak güncel grafiği görebilirsiniz.

Blockchain.info sitesinden de görülebileceği üzere son zamanlarda Bitcoin’de yaşanan anormal değer artışı grafikte de açıkça görülmektedir. Bir çok ciddi ekonomist bu anormal değer artışını her an patlayabilecek bir balona benzetmektedir. Zaman zaman yaşanan ani değer kayıpları Bitcoin’i güvensiz bir yatırım aracı haline sokmaktadır. Kimin elinde ne kadar Bitcoin bulunduğu tam olarak bilinemediği için çeşitli spekülasyonlar yapılmaktadır. Büyük oranlarda elinde Bitcoin bulunduran kişiler ani alım satımlarda fiyatların ani olarak değişmesine sebep olabilmektedir.

Yatırımcıların grafikleri anlık olarak takip etmesi son derece önemlidir. Yine pek çok ekonomist Bitcoin’in değerinin bir gecede sıfıra inebileceğini söylemektedirler.

Bitcoin’in bu durumu tarihte yaşanmış olan “Lale Çılgınlığı”na benzetmektedirler.

Lale Çılgınlığı (Lale Balonu)

Hollanda Altın Çağı’nda lale(Tulipa) soğanlarının fiyatlarının aniden aşırı derecede yükselip daha sonra çöküşe geçtiği döneme verilen isimdir.

Balonların en eski ve en tuhaflarından biri olan bu örnek 1636 ile 1637 yıllarında yaşanmıştır. Lale soğanı ilk kez Kanuni Sultan Süleyman zamanında Hollanda büyükelçisi tarafından İstanbul’dan alınıp Hollanda’ya getirilmiş ve tanıtılmıştır. Zaman içerisinde lale, bir lüks ve statü sembolü haline gelmiştir.

Şubat 1637’de, Lale Çılgınlığı’nın doruk noktasında, laleye dayalı sözleşmeler yetenekli bir zanaatkârın yıllık gelirinin 10 katına satılmıştır. Kısa vadede zengin olma güdüsü ile ortaya çıkan Lale Çılgınlığı ve benzer spekülatif balonlar tarihte varlıkların el değiştirdiği birçok piyasada çeşitli mallara hücum şeklinde görülmüştür.

Bu bağlamda ortaya çıkan ve ilk kitlesel çılgınlık olarak tanımlanan Lale Çılgınlığı, Hollanda ekonomisini uzun vadeli bir krize sürüklemiştir. Bu olay genelde tarihteki ilk spekülatif balon (veya ekonomik balon) olarak bilinir. Lale çılgınlığı terimi günümüzde varlık fiyatlarının gerçek fiyatlarından sapmasını ifade eden bir benzetme olarak kullanılmaktadır.

Bitcoin ve diğer dijital paraların fiyatlarını etkileyen etkenler

• Arz talep dengesi
• Güven güvensizlik
• Spekülatörler
• Hükümetlerin aldığı olumlu yada olumsuz kararlar, dijital paralar ile ilgili yapılan yorumlar
• Kripto para borsalarının başarısızlık haberleri (borsalara yapılan saldırılar, sebepsizce kapanan borsalar, hükümetlerin yasaklama ve kapatma haberleri vs.),
• Algoritmalarda ve yazılımlarda yapılan güncellemeler. Bazı madenciler zorluk seviyelerinin artmasından dolayı Bitcoin’in kullandığı Blockchain algoritmasının değiştirilmesini, kuralların esnetilmesini yada bazı işlemlerin blockchain dışına alınmasını istemektedirler. Bu durum Bitcoin’e olan güveni azaltmaktadır. Bazı madenciler taleplerinin karşılık bulmaması sebebiyle yeni dijital para birimleri oluşturmuşlardır.
• Diğer dijital paralardaki arz talep durumlarıda Bitcoin’in değerini etkilemektedir. Dijital para borsalarında değerleri hızla yükselen farklı dijital para birimleri de vardır.
• Kara para trafiği ve dark web. Bitcoin popüler olmadan önce özellikle yasa dışı işler çeviren insanların para birimiydi. Hala bu durum devam ediyor. Bir çok korsanlık faaliyetlerinde fidye olarak BTC talep edilmektedir. Kuşkusuz bu durum Bitcoin transfer işlemi sırasında insanların kimliklerini rahatça gizleyebilmesinden kaynaklanıyor. Ancak bu durum değişebilir. Bitcoin’e artan ilgi hükümetlerin bu alan denetim ve kontrolleri artırmak istemesine sebep olmaktadır. Hükümetler yasa dışı ticaretten doğan para trafiğini kontrol etmek isterken bir yandan da BTC ile yapılan ticaretten nasıl vergi alınabileceğini düşünüyorlar. Tabi ki bu durum yasa dışı işler çeviren insanlar için riskli bir durum. Bu insanların BTC dışında alternatif araçlara yönelmeleri BTC’de değer kaybına yol açabilir.

Dijital Para Borsaları

Dijital para borsaları, dijital para alışverişi ve takası için insanların bir araya gelmesini sağlar. Ayrıca piyasayı takip ederek ayrıntılı istatistikler sunarlar.

Ülkemizde de şu anda 4 adet dijital para borsası vardır.

coinmarketcap.com sitesinde dünya çapında faaliyet gösteren pek çok dijital para borsasının işlem hacimlerini inceleyebilirsiniz.

22 Aralık 2017 tarihi itibariyle siteden alınan ekran görüntülerinde yerli dijital para borsalarının 24 saatlik işlem hacimleri görülmektedir. Görsellerin üzerine tıklayarak borsaların web sitelerine girip bakabilirsiniz.

paribu.com

btcturk.com

koinim.com

koineks.com

Unutulmamalıdır ki ülkemizde dijital para borsaları için herhangi bir yasal düzenleme yoktur. Buralarda oluşacak olan zararlardan sadece kullanıcılar sorumlu tutulmaktadır. Devlet kurumları buralarda yatırım yapılmaması yönününde uyarılar yapmaktadırlar.

Bitcoin için Genel Güvenlik Önlemleri

Cüzdan güvenliği

• Onaylı, bilinen cüzdan kullanmak (bitcoin.org).
• Private Key’i şifreleyin yada dijital ortamda tutmayın.
• Cüzdanı şifreleyin, kullanmaya başlarken şifre istesin. Bu şifreyi aynı ortamda tutmayın.
• Cüzdanı yedekleyin.
• Cüzdanı USB bellek yada DVD’ye kurun.
• Sadece kullanacağınız kadar parayı cüzdanda tutun. Kalan kısmı başka bir ortamda tutun.
• Cüzdan yazılımı güncel olmalıdır.
• Çoklu imza özelliği kullanılabilir.
• Miras konusunu düşünün.

Ticaret güvenliği

• Tanımadığınız kişilerle alış veriş yapmayın.
• Her transfer işlemi için farklı public key kullanın.
• Dijital para borsalarını inceleyin, yorumlara ve haberlere dikkat edin.
• Dijital para piyasasını anlık olarak takip edin.